Sluiers over het verleden

07 augustus 2018

De Amsterdamse grondstoffendistribiteur Keyser & Mackay bestaat in 2019 125 jaar. PastFuture is gevraagd om een jubileumboek te schrijven over de bedrijfsgeschiedenis. Interviews en archiefonderzoek zijn reeds in volle gang. 

Wij krijgen weleens de vraag hoe we van al die interviews en losse archiefstukken een samenhangend verhaal maken. Zeker als, zoals in het geval van Keyser & Mackay, de bronnen niet alleen op het hoofdkantoor in Amsterdam liggen, maar ook in de zes buitenlandse vestigingen. Vrij systematisch te werk gaan is natuurlijk belangrijk, hoofd- en bijzaken scheiden misschien nog belangrijker.

Bedrijfsgeschiedenis met zeggingskracht

Je begint aan het project met een centrale gedachte en onderzoeksvraag en gaande de interviews en het archiefonderzoek begin je rode draden te zien. Historici verbinden die met grote algemene ontwikkelingen en gebeurtenissen, zoals bijvoorbeeld een oorlog, het ontstaan van de Europese Unie of de vervlechting van internationale handel. Uiteindelijk streef je ernaar om een algemene, hoog-over ontwikkeling te kunnen plaatsen in de bedrijfsgeschiedenis van bijvoorbeeld Keyser & Mackay. Daarmee krijgt het verhaal zeggingskracht.

Baasjes die op hun hondjes beginnen te lijken

Tijdens het archiefonderzoek vroeg ik me opeens af of historici op hun object van studie gaan lijken, net als baasjes die op hun hondjes gaan lijken. In dat geval zou ik misschien eindigen als een getrouwe kopie van de heer Keyser (zie boven), een van de naamgevers van het bedrijf. Deze foto is vooraf aan het onderzoek genomen; na het project misschien nog een foto nemen en vergelijken.

Geschiedenis verborgen achter een sluier

Maar zonder gekheid: het is goed om je als schrijver tot op bepaalde hoogte te identificeren met de mensen en bedrijven die je onderzoekt. Tussen het heden en het verleden zit een sluier. Soms is die sluier dun, soms lijkt die wel meters dik. Om helderheid te krijgen, kan een gedachtenoefening werken. Wat zou jij doen in een moeilijke situatie, zoals bijvoorbeeld het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. Keyser & Mackay verloor tijdens het bombardement van Rotterdam in 1940 de complete vestiging. De directeuren zaten met hun handen in het haar. Hoe bewaren ze de bedrijfscontinuïteit? De directie neemt maatregelen die naar moderne opvattingen draconisch uitpakken voor het personeel. Maar moderne opvattingen zijn ook gebonden aan ons comfortabele tijdperk, waardoor sommige oplossingen te ingrijpend lijken. Maar wees voorzichtig met oordelen over het verleden, want niet alles is zichtbaar achter de sluier. Als historicus ontrafel je zoveel mogelijk van wat zich achter die sluier bevindt, om een helder beeld te kunnen geven. Hoe dat beeld eruit ziet? Het jubileumboek over 125 jaar Keyser & Mackay verschijnt volgend jaar september 2019 en dan mag je zelf oordelen.